内容摘要：本文以《六世达赖喇嘛仓央嘉措致三世察罕诺们汗文书》研究为中心，通过对文书内容的译读和相关文献的查找，较细致地梳理和阐述三世察罕诺们汗当时的部落、宗教和经济等历史背景，进一步探讨了三世察罕诺们汗在青海蒙藏地区所具有的特殊历史地位及其在连结清朝中央与西藏地方和青海蒙古地区政教关系中发挥的重要作用。本文还对三察罕诺们汗管家“囊索”和多尔济达赖洪台吉身份及其相关历史等问题加以探析。
关键词：察罕诺们汗；铁券文书；达赖喇嘛；青海蒙古
目前涉及到察罕诺们汗（ཆ་གན་ནོ་མོན་ཁང）研究的书籍有《拉莫察罕诺们汗呼图克图传》（ལཱ་མོ་ཚ་ཀན་ནོ་མོན་ཧན་ཧོ་ཐོག་ཐུ་ཚང་གི་རྣམ་པར་ཐར་པ་བཞུགས་སོ）、《夏茸尕布传》、《达玉部落历史文化研究》１及相关文章２。此外，笔者曾参与青海省博物馆等单位主编的《河湟藏珍——藏传佛教文物卷》编写工作，对青海省博物馆所藏20件有关察罕诺们汗的文书，即公元1654年至1908年间，由青海办事大臣奉转皇帝谕旨、历辈达赖喇嘛和班禅喇嘛，以及当时统治青藏高原的顾实汗及其子孙达赖洪台吉、拉藏汗等蒙藏首领致历代察罕诺们汗的铁券文书（བཀའ་ཤོག）进行编译，并考证其年代与相关人物。同时，还利用这20件文书对历辈察罕诺们汗进行了专题性研究，尤其是就五世和七世达赖颁给三世察罕诺们汗的文书作了较为深入的考证，但仍在这一领域存有较大的研究空间，有待进一步的深入发掘和探究。
本文要探讨的是这批文书之一——六世达赖喇嘛仓央嘉措致三世察罕诺们汗文书３及其相关事宜。1697年，第巴•桑结嘉措公开了五世达赖喇嘛圆寂以及密不发丧十六年之秘密，同年，六世达赖喇嘛仓央嘉措坐床。此文书是六世达赖喇嘛于1698年颁发，写于哲蚌寺。文告现存青海省博物馆，至今尚未被学者发掘和研究。关于六世达赖喇嘛，目前，有关他的传奇历史和情歌等真假难辨的各种版本很多，但有关他的文献和文物却不多。因此，笔者认为这批文书不仅对于察罕诺们汗历史研究具有价值和意义，对于六世达赖喇嘛仓央嘉措生平及其相关历史也具有较大研究价值。
本文首先附上文书原文及其汉译文，然后对文书进行解读和分析。
一、文书原文及汉译文
文书原文：
༄༅།། ཆེན་ཁྲོའུ་ཁྲི་ཧོ་དེའི་ཁྲིའུ་འི་ཟི་ཐེན། ཏ་ཞན། ཙི་ཙི་ཕོ། ཤོའུའི་ཐེན་ཞ། ཤི་ཀྱོའུ། ཡི་ཐུང་། བིའི་ཞི། དེའི་ཆི། ཀྱིང་གང་། དེའི་ཁེ། ཤ་ཟི། ཙི་ཡིན་ཞེས་ནུབ་ཀྱི་ལྷ་གནས་ཆེས་དགེ་བ་བདེ་བར་གནས་པའི་སངས་རྒྱས་བཀའ་ལུང་གནམ་འོག་གི་བསྟན་པ་གཅིག་ཏུ་གྱུར་པ་འགྱུར་མེད་རྡོ་རྗེ་རྒྱ་མཚོའི་བླ་མར་དབང་བསྐུར་བ་དྲུག་པའི་གཏམ། ཛམ་བུ་པྲྀཀྵས་མངོན་པར་མཚན་པའི་གླིང་ཆེན་པོ་འདིར་མཉམ་མེད་སྟོན་པ་ཟས་གཙང་གི་སྲས་པོ་སངས་རྒྱས་པའི་ཞིང་ཁམས་ལ་རྒྱ་ག་ཏ（རྒྱ་གར）རྡོ་རྗེ་གདན་ལྟེ་བར་གནས་པའི་ཤར་ན་འཕགས་པ་འཇམ་དཔལ་དབྱངས་ཀྱི་རྩིས་ཀྱི་སྒོ་མོ་བརྒྱད་ཁྲི་བཞི་སྟོང་ཕྱེ་བའི་གནས་རྩེ་ལྔ། ལྷོར་འཕགས་པ་ཕྱག་ན་པད་མའི་ཞིང་ཁམས་རི་བོ་གྲུ་འཛིན། ནུབ་ན་ཨོ་རྒྱན་མཁའ་འགྲོའི་རང་བྱུང་གི་གནས་གཙུག་ལག་ཁང་། བྱང་ན་ཆོས་རྒྱལ་རིགས་ལྡན་བཞུགས་པའི་གནས་ཤམ་བྷ་ལ། གཞན་ཡང་ཡུལ་འཁོར་ལྔ་བརྒྱ། ལྗོངས་ཆེན་སོ་དྲུག ཡུལ་ཕྲན་སྟོང་སོགས་ལས་སའི་གླིང་འདིར་འཁོད་པའི་མི་རིགས་མི་གཅིག་པ་སུམ་བརྒྱ་དྲུག་བཅུ། སྐད་རིགས་མི་གཅིག་བདུན་བརྒྱ་ཉི་ཤུ་སོགས་སྐྱེ་འགྲོ་མཆོག་དམན་སྤྱི་དང་། བྱེ་བྲག་རྒྱ་དཀར་ནག་སེར་གསུམ། ཁ་སག ཡེར་ཁེན། ཁལ་ཁ། ཨོ་རོད་ཚོ་པ་བཞི། སོག་པོ་ཚོ་ཆེན་བཞི་བཅུ། མཚོ་ཁྲི་ཤོར་རྒྱལ་མོའི་འགྲམ། རྒྱ་ནག་པྰུ་ཅིང་བཅུ་གསུམ་སོགས་ཀྱི་བླ་དཔོན་ཆེ་ཆུང་། རྒྱལ་པོ། རྒྱལ་རིགས། བླ་མ་སེར་མོ་བ་ཆེ་ཆུང་། དབང་། པའི་ལི། ཐའི་ཇི། ཐ་བུ་ནང་། ཇའི་སང་། མི་བཟང་། རྡོར་གེ། ངྷ་རོ་ཁ། གཉེར་ལས་འཛིན། དམག་ཇག་གི་འགྲིམ་འགྲུལ། རྒན་བཅུ་མི་དམངས་སོགས་སྤྱི་བོ་གནམ་བསྟན་གྱི་འགྲོ་བ་མཐའ་དག་ལ་སྤྲིངས་པ། རྒྱལ་བ་ཀུན་གྱི་ཐུགས་རྗེའི་རང་གཟུགས་འཕགས་པ་འཇིག་རྟེན་དབང་ཕྱུག་གི་སྒྱུ་འཕྲུལ་དྲ་བའི་ཟློས་གར་བསྟན་པའི་སྙིང་པོ་བཀའ་གདམས་རིན་པོ་ཆེའི་ཆུ་འགོ་འབྲོམ་སྟོན་པ་རྒྱལ་བའི་འབྱུང་གནས་ཀྱི་ཐུགས་སྲས་སྐུ་མཆེད་གསུམ་ཞེས་སྙན་པའི་བ་དན་སྲིད་པའི་རྩེ་མོར་གཡོ་བའི་ནང་ཚན་འཕན་ཡུལ་ཉན་གླང་ར་སྒང་པ་སྤྱན་སྔ་ཚུལ་ཁྲིམས་འབར་གྱིས་ཕག་མོ་ལོ་དགོན་བསྐྲུན་པ་སོགས་ལུགས་གཉིས་ཀྱི་བསྟན་པའི་མིག་རྒྱན་དུ་ཆེ་བ་དང་། དེའི་ཡང་སྲིད་ཟླ་ཆེན་བསོད་ནམས་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་ཚངས་པ་དུང་ཐོད་ཅན་ལ་སངས་རྒྱས་ཀྱི་བསྟན་པ་བསྲུང་བ་དང་སེམས་ཅན་ལ་བདེ་སྐྱིད་འབྱུང་བའི་བཀའ་བསྒོས་ནས་ཡང་སྐྱར་དམ་ལ་བཏགས། དེའི་སྐྱེ་འཕྲེང་རྗེ་བློ་གྲོས་རྒྱལ་མཚན་ཞེས་པ་ཀུན་མཁྱེན་བཙོང་ཁ་པ་དང་། པཎ་ཆེན་དགེ་འདུན་གྲུབ་པ་དཔལ་བཟང་པོའི་བུ་ཆེན་དུ་གྱུར་ཅིང་འདུལ་བསྟན་བླ་ནས་བླར་འདེགས་པ་སོགས་བསྟན་པའི་བྱ་བ་རྒྱ་ཆེར་མཛད། དེ་ཉིད་ཀྱི་སྐུའི་སྐྱེ་བ་ལ་མོ་ཆོས་རྗེ་ཚོགས་གཉིས་རྒྱ་མཚོས་མདོ་སྔགས་ཀྱི་ཆོས་ཚུལ་ལ་ལེགས་པར་སྦྱངས་ཤིང་དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་ཆེན་པོར་གྱུར་པར་བརྟེན་དཔལ་ལྡན་སྨད་གྲྭ་ཚང་གི་བླ་མ་དབུ་མཛད་གནང་བཞིན་པ་ནས་ངུར་སྨྲིག་གར་རོལ་གསུམ་པ་ཏཱ་ལའི་བླ་མ་བསོད་ནམས་རྒྱ་མཚོ་དཔལ་བཟང་པོའི་སྐུ་ཚབ་ཏུ་མདོ་སྨད་ལ་རྫོང་བདའ་གནང་བ་ལྟར་བསྟན་འགྲོའི་ཕན་བདེ་རྒྱ་ཆེར་སྤེལ་ཞིང་ཐུ་མེད་ཀྱི་རྒྱལ་པོ་ཧོ་ལོར་ཆི་སོགས་བློན་འབངས་མང་པོའི་ཏི་ཤྲིར་གྱུར། དེའི་ཡང་སྲིད་ཕྱི་མ་ལ་མོ་བློ་གྲོས་རྒྱ་མཚོ་ཐམས་ཅད་མཁྱེན་པ་ཆེན་པོ་གོང་མ་དང་། པཎ་ཆེན་རིན་པོ་ཆེ། སྤྲུལ་པའི་ཆོས་སྐྱོང་ཆེན་པོ་སོགས་ནས་ངོས་འཛིན་སྩལ་ཞིང་བྱང་ཕྱོགས་ཀྱི་འགྲོ་བ་སྤྱི་དང་ཐུ་མེད་ཨོར་དུས་སུ་སོགས་ཇིང་གིར་གནམ་གྱི་རྒྱལ་པོ་བློན་འབངས་མང་པོའི་ཏི་ཤྲིར་གྱུར་ཏེ་ཁམས་གསུམ་འགྲོ་བའི་བླ་མ་ཆོས་ཀྱི་རྒྱལ་པོ་བཙོང་ཁ་པ་ཆེན་པོའི་རིང་ལུགས་རྒྱ་ཆེར་སྤེལ་ཞིང་། ཁྱད་པར་ཁལ་ཁ་དང་ཨོ་རོད་ཚོ་པ་རྣམས་ལྷ་དང་ལྷ་མིན་འཐབ་པ་ལྟར་རྩུབས་འགྱུར་དང་འཁྲུགས་རླབས་ཤིན་ཏུ་ཆེ་བའི་སར་བར་འཚམས་ཚོམས་མེད་པར་བྱོན་ཏེ་གཡུལ་འཁྲུགས་རླབས་ཆེའི་སྡིག་ལོ་གྲངས་ཤིན་ཏུ་མང་བའི་བར་བཅད་པ་སོགས་རྣམ་པར་དཀར་བའི་ལྷག་བསམ་ཀུནྡ་ལྟ་བུས་ཞ་སེར་འཆང་བའི་སྦྱིན་བདག་རྣམས་ཀྱི་ཕན་ཚུན་གཉེན་གཤིན་པའི་བསྟན་པའི་བསྙེན་བཀུར་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་བསྐྱངས་ཆོག་པའི་གཞུང་དཀའ་བ་བརྒྱ་ཕྲག་དུ་མར་མ་གཙེགས་པར་བསྒྲིགས་ཏེ་སྒོས་བསྟན་དབྱར་མཚོ་ལྟར་ཆེས་ཆེར་རྒྱས་པའི་སྦྱིན་བདག་ཉི་ཟླ་ཟུང་འབྲེལ་བཞིན་གསལ་བར་བགྱིས། དེ་ལྟ་བུའི་གཞུང་བསྒྲིག་ཀྱི་བྱ་བ་དང་གཞན་ཕན་རྒྱ་ཆེ་བར་བྱུང་བར་ཁལ་ཁ་ཨོ་རོད་གཉིས་ཀའི་རིག་བདག་ཏུ་གྱུར་ཏེ། ཡི་ལ་ཨུ་སན་ཆ་གན་ནོ་མིན་ཁང་ཞེས་རྣམ་པར་རྒྱལ་བའི་ཆོས་ཀྱི་རྒྱལ་པོ་ཆེན་པོར་མཚན་གསོལ་ནས་ཐམས་ཅད་ཀྱི་སྐྱབས་ཁུར་ལེགས་འབུལ་ཕུ་དུད་ཆེ་ཐང་དུ་བགྱིས། ལྕགས་མོ་ལུག་ལོར་བོད་ཡུལ་དུ་བྱོན་པའི་ཇོ་ཤག ཆོས་སྡེ་ཆེན་པོ་གསུམ་སོགས་ཕུལ་དུ་བྱུང་བའི་མཆོད་ཡུལ་རྣམས་ལ་རྒྱ་ཧོར་གྱི་དཔྱད་པ་གྱ་ནོམ་པས་བསྙེན་བཀུར་བཏབ་ཅིང་། གནམ་བསྐོས་ཀྱི་ཚངས་པ་བསྟན་འཛིན་ཆོས་ཀྱི་རྒྱལ་པོ་དང་། གཡོན་རུ་བཱ་ཐུར་ཧོང་ཐའི་ཇི་རྣམ་གཉིས་ཀྱི་དབུ་བླར་བསྟེན་ཞིང་ཆོག་ཐུ་དཔོན་བློན་འཁོར་བཅས་ཚར་བཅད་ནས་རྣམ་པར་རྒྱལ་བའི་རུ་མཚོན་ནམ་མཁར་བླང་བའི་དུས་རྣམ་གཉིས་ཀྱི་དགོན་གནས། གཙུག་ལག་ཁང་དང་སྡེའི་སྦྱོར་འཇགས་སོགས་ཕུ་དུད་ཆེ་བར་མཛད། དེ་ཉིད་ཀྱི་སྐུའི་སྐྱེ་བ་ངག་དབང་བློ་བཟང་བསྟན་པའི་རྒྱལ་མཚན་འདི་པ་ཐམས་ཅད་མཁྱེན་པ་ཆེན་པོ་གོང་མ་དང་། ལ་མོ་ཆོས་རྒྱལ་ཆེན་པོ་ནས་གོང་མའི་སྐུ་སྐྱེར་ངོས་འཛིན་བསྩལ། ཆོས་སྡེ་ཆེན་པོ་དཔལ་ལྡན་འབྲས་སྤུངས་སུ་མཚན་ཉིད་རྒྱུའི་ཐེག་པར་ཐོས་བསམ་མཛད་དེ། མཚོ་སྔོན་ཕྱོགས་སུ་བསྟན་འགྲོ་སྤྱི་དང་ཨེར་ཏེ་ནི་ད་ལའི་ཧོང་ཐའི་ཇི་སོགས་དཔོན་ཆེ་ཆུང་ཚང་མས་གོང་མའི་དུས་བཞིན་བླ་མར་བསྟན་དགོས་ཚུལ་གྱི་ཐམ་ཀ་དང་བཅས་རྫོང་བདའ་གནང་འདུག་ཅིང་། ཁྱད་པར་ད་ལའི་ཧོང་ཐའི་ཇི་དེ་ཉིད་དུས་ཀྱི་ཆོས་ཉིད་དུ་གྱུར་དུས་ཀྱང་འཕོ་བ་གསལ་འདེབས་དབང་བསྐུར་སྦྱང་བ་ལམ་བསྟན་པུར་སྦྱང་སོགས་རྒྱུད་སྡེ་མཐུན་པའི་སྦྱོར་དངོས་རྗེས་གཙང་ལྷག་བསམ་རྣམ་དག་གི་ཁུར་བཞེས་བྱས་འདུག་པར། བསྟན་འཛིན་བཱ་ཐུར་ཧོང་ཐའི་ཇི་དང་། ད་ལས་དའི་ཆིང་གཉིས་ཀྱི་གཙོས་ཤ་རུས་གཅིག་པའི་ལྟོས་བཅས་ཀུན་ལ་སྐུ་དྲིན་ཤིན་ཏུ་ཆེ་བ་ཡིན་འདུག་པས་སྔོར(སྔོན)་ནས་བསྟན་དོན་ལ་རྒྱའི་དོན་ལ་སླེབས་ཤིན་ཏུ་ཆེ་བ་དང་། ད་ལས་ཧོང་ཐའི་ཇི་བསམ་སྦྱོར་གཉིས་ཀ་ཤ་དག་གཤིས་ཨ་ཆི་ཐུ་ཨེ་ཆི་གེ་ཆ་གན་ནོ་མིན་ཁང་གྱི(གི)་ཆོ་ལོ་དང་བཅས་གོང་ས་ལྔ་པ་ཆེན་པོའི་བཀའ་ཤོག་ལེ་ཚན་གསུམ་ལ་རྒྱབ་གནོན་དང་། ཉེ་ལམ་བྱང་རིགས་ཀྱིས་ཚོགས་འབོད་ཀྱི་ཐོག་མའི་བརྒྱ་འབུལ་སོགས་ལྷག་བསམ་དག་པ་དང་རྟེན་འབྲེལ་འགྲིག་པ་བཅས། དུང་། རྒྱ་གླིང་སྦབ་ཆག（སྦུག་ཆལ）གིས་མཚོན་བླ་ཆེན་གྱི་རྫོང་བདའི་བདག་རྐྱེན་བགྱིས་ཡོད་པས་གོང་འཁོད་དྲག་ཞན་སེར་སྐྱ་རྒན་དམངས་དང་། ཁྱད་པར་མཉམ་གནས་སྒྱུ་འཕྲུལ（རྒྱུ་འགྲུལ）བྱེད་མིའི་བླ་དཔོན་སེར་སྐྱ་དྲག་ཞན་སུས་ཀྱང་བླ་མ་གོང་མའི་དུས་ཇི་བཞིན་སྐྱབས་ཁུར་ཕུ་དུད་ཆེ་བ་བྱེད་དགོས་ཤིང་། སྔོན་བསྟན་འཛིན་ཆོས་ཀྱི་རྒྱལ་པོ་དང་། བཱ་ཐུར་ཧོང་ཐའི་ཇི་རྣམ་གཉིས་ཀྱི་སྡེའི་སྦྱོར་འཇགས་མཛད་པ་ནས་བཟུང་། འདི་ལོ་ཕན་འཛིན་བདག་སྙོན་མེད་བྱེད་བཞིན་གྱི་དགོན་གནས། གྲ་རིགས། མི་སྡེ། ཞིང་། མཚེར་ས་སོགས་ལ་མཚམས་འཛིན་གྱི་བཀག་ཆ། ང་བདག འཐེན་རྩོད། མི་འོས་པའི་དབང་ཤེད། དམན་སེམས། སྔར་ནས་བྱེད་བཞིན་མིན་པའི་ཁྲལ་རིགས་ཆེ་ཆུང་འགེལ་ལེན་སོགས་མི་འོས་པའི་གནོད་འགལ་ལོག་པའི་རིགས་གཏན་ནས་མི་བྱེད་པ་དང་། ནོ་མིན་ཁང་རང་གི་ཞལ་འཛིན་བྱེད་བཞིན་གྱི་དགོན་སྡེ། གྲ་རིགས། མི་སེར་རྣམས་ཀྱང་སྤྱོད་ལམ་རྣམ་བཞི་བག་འཁུམ་པ་མེད་པར་ཇི་སྲིད་བསྐལ་པའི་བར་ཁོང་རང་ལ་འཇགས་གནས་སྔར་རྒྱུན་ལྟར་འཛིན་བདག་བྱེད་ཆུག་ཅིང་། ཁྱད་པར་དབོན་པོ་འདི་པ་ཡང་ཆ་གན་ནོ་མིན་ཧན་སྐུ་གོང་མའི་ཆུང་ངུའི་དུས་ནས་དྲིན་གྱིས་བསྐྱང་ཞིང་ཁོ་རང་གིས་ཀྱང་ཞབས་ཕྱི་གང་འགྱུར་བྱུང་ནར་བརྟེན་ལུགས་གཉིས་ཀྱི་སྒོས་དབོན་པོར་བསྐོས་ཤིང་།ཕྱིས་སུ་ད་ལའི་ཧོང་ཐའི་ཇི་དེ་ཉིད་ཀྱི་ཨྒོར་ཏེ་ནི་ཨུས་ཇིང་ནང་སོའི་ཆོ་ལོ་བདག་རྐྱེན་བྱས་འདུག་ཅིང་། ད་ལྟའི་སྐུའི་སྐྱེ་བ་འདི་ཉིད་ཀྱིས་ཀྱང་དབོན་པོ་བྱས་ནས་གྲ་རིགས། སོག་བོད་ཀྱི་སྡེའི་མགོ་ཆིངས་བྱེད་བཞིན་ཡོད་པ་དང་། ལྷག་པར་ཤིང་ཕག་ལོར་ཐམས་ཅད་མཁྱེན་པ་ཆེན་པོ་གོང་མའི་དགོངས་རྫོགས་སུ་གསེར་གདུང་ཆེན་མོ་འཛམ་གླིང་རྒྱན་གཅིག་གིས་གཙོས་རྟེན་གསར་བཞེངས་རྣམས་ལ་རབ་གནས་གྲུབ་པའི་ཐོག་མར་དགའ་སྟོན་ལེགས་སྐྱེས་འབུལ་བར་ཆ་དཀར་ནོ་མིན་ཁང་གི་སྐུ་ཚབ་ཏུ་བྱང་རིགས་པ་མཐའ་དག་གི་ཐོག་མར་འབྱོར་བས་རྟེན་འབྲེལ་གྱི་སྒོ་ཤིན་ཏུ་འགྲིག་པར་བརྟེན་དབོན་པོར་བདག་རྐྱེན་གྱི་མིང་སྡེ་པ་དའི་ཆིང་ནང་སོ་དང་ཐམ་ཀ་སོང་འདུག་པ་ལྟར། ཕྱིན་ཆད་ཀྱང་དབོན་པོ་འདི་ཉིད་ཀྱི་སྤུན་ཚ་བཅས་ལ་ནོ་མིན་ཁང་རང་ཉིད་ཀྱི་བཀའ་མ་གཏོགས། གཞན་གྱི་བླ་དཔོན་སེར་སྐྱ་དྲག་ཞན་སུའི་ཀྱང་མི་འོས་པའི་ཁྲལ་རིགས་ཆེ་ཆུང་འགེལ་ལེན་སོགས་གནོད་འགལ་མི་བདེ་བའི་རྒྱུར་འགྲོ་བ་སྤུ་ཙམ་མི་བྱེད་པ་གྱིས། ཚུལ་བཞིན་བསྒྲུབས་པ་རྣམས་ལ་འདི་ཕྱི་ཀུན་ཏུ་དགེ་བའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་སྐྱབས་འཇུག་ཡང་དག་བགྱིད་པ་ཡིན། གོ་བར་བྱ་བའི་ཡི་གེ་སྟོད་འགྲེལ་བ་རྣམས་ལེགས་སྦྱར་སམ་ཀྲྀ་ཏའི་སྐད་དུ་བྷ་ཧུ་ངྷ་ནྱ་སྟེ། གངས་རིའི་ཕྲེང་བས་ཁོར་ཡུག་ཏུ་མཛེས་པའི་ལྗོངས་འདིར་འབྲུ་མང་དུ་གྲགས་པ། འཇམ་དབྱངས་གོང་མ་ཆེན་པོའི་རྒྱལ་ཁབ་ཏུ་ཝུ་ཡིན། དབང་ཐང་དང་བསྟུན་པ་ས་ཕོ་སྟག་གི་ཧོར་ཟླ་དགུ་པའི་ཡར་ཚེས་ལ་ཆོས་ཀྱི་ཕུང་པོ་སྟོང་ཕྲག་བརྒྱད་བཅུའི་སྒོ་འབྱེད་ཆོས་སྡེ་ཆེན་པོ་དཔལ་ལྡན་འབྲས་སྤུངས་ནས་བྲིས།
试译如下：
奉清朝皇帝陛下敕封西天大善自在佛所领天下释教普通瓦赤喇呾喇达赖喇嘛六世达赖喇嘛文书：
以赡部树命名之大赡部洲，以净饭王子成道之圣地金刚座为中心，东为文殊菩萨开启八万四千法门之五台山，南为莲花手观世音菩萨道场之持舟山，即普陀山，西为邬坚空行母之天成庙宇，北为法胤圣地之香巴拉。另有五百小国、三十六大域、一千小域，生息于大赡部洲不同种族三百六十种，操不同语言七百二十种，给所有这些贵贱众生，尤其印度、汉地、俄罗斯、哈萨克、叶尔羌、喀尔喀、和硕特四部、蒙古四十大部落、青海湖畔、汉地北京十三省等之大小活佛及官员、国王、王族、大小僧侣、王、贝勒、台吉、塔布囊、宰桑、米桑、达尔嘎、达鲁花赤、管事员、军赤运输者、老者、十户长、庶民等头颅朝天之一切众生之文书。
堪称一切佛陀大悲之自性观世音圣者化身，噶当派开宗祖师种敦巴•杰瓦穷乃之闻名遐迩的三大弟子之一，出生于澎域年纳日岗的金厄瓦•楚臣贝尔建立帕姆洛寺等，对振兴政教事业建树颇多，其转世达钦•索南坚赞差遣梵天护法神保护佛法及赐福众生等，将其（梵天护法神）再次降伏。其转世杰•洛追坚赞成为遍知宗喀巴和大智者根敦珠巴之弟子，大力宏扬律经等佛法。其转世拉莫•措尼嘉措习修显密乘，遂成为一名大智者。故，在下密院担任喇嘛翁则师时，遵从三世达赖喇嘛索南嘉措意旨，赴安多地区进行讲经传法、造福利民等许多善举，并成为蒙古土默特王火落赤等成吉思汗众多后裔臣民百姓之上师。其转世拉莫洛追嘉措由大遍知前世（按：四世达赖喇嘛）、班禅大师及神通拉莫大护法神一同认定，成为北方一切佛教众生、土默特鄂尔多斯等成吉思汗众多后裔臣民百姓之上师，大力弘扬三界法王宗喀巴之教法。尤其拉莫洛追嘉措毫不顾忌地赴喀尔喀和卫拉特等犹如天和非天之战的蒙古部落大战中，平息了长期纷争不断的战乱等，以睡莲一样洁白无暇之诚心调停黄教各施主之间的矛盾，使两部落和睦相处，持续扶持佛法。不计千辛万苦，他调停两部落之间的纠纷等，使佛法如汹涌澎湃的夏天的大海一样发扬广大的两部施主，犹如日月交辉，闪烁明亮。由于察罕诺们汗有调停两部纷争以及饶益他人的伟大功绩，被喀尔喀和卫拉特两部尊为金刚上师，并被授予了“伊拉古克三察罕诺们汗”名号，意即殊胜大法王。诸部对其无比敬重和献礼拥戴。铁羊年（1631年），察罕诺们汗赴拉萨向大昭寺释迦牟尼佛、三大寺等殊胜供养处，供奉汉蒙地区的征集品等丰厚贡物；由天命大梵法王顾实汗和左翼（准噶尔部）巴图尔洪台吉俩人尊为上师，当两位消灭却图汗，举起战胜之旗时，向察罕诺们汗敬献寺院、庙宇以及部落等以示对他的诚敬。二世察罕诺们汗洛追嘉措转世阿旺洛桑丹贝坚赞由大遍知前世（按：五世达赖喇嘛）、拉莫大护法神一同认定，并在哲蚌寺闻思法相因乘。青海所有佛教众生、额尔德尼达赖洪台吉等诸大小官员曾遣使：请赐如其前世给察罕诺们汗上师之印。尤其在（额尔德尼）达赖洪台吉逝世（按：1690年）时，阿旺洛桑丹贝坚赞按密法诚心负责往生、灌顶、指路、火化等，实施了加行、正行和结行等超度法事，对丹增巴图尔洪台吉、达赖戴青为主的诸眷属恩重如山。察罕诺们汗从昔日起在蒙藏地区大力弘扬佛法、饶益众生，达赖洪台吉对其意行纯正等因，特此（六世达赖喇嘛）对五世达赖所赐“阿其图额茨格察罕诺们汗”名号和三份文书复核印鉴（རྒྱབ་གནོན）。此外，近日又有北方蒙古人向传召小会供百供之首等，以表对甘丹颇章的忠心，呈显吉祥圆满之景象等，为此，赐予海螺、唢呐和钹等作为大活佛使者之赏品。因此，上述大小僧俗、头人和百姓，尤其在察罕诺们汗处居留行走之一切大小僧俗官员，均应如前世，对察罕诺们汗无比敬重和爱戴。自从法王顾实汗和巴图尔洪台吉二位敬献部落至今，察罕诺们汗所属寺院和僧俗百姓、耕地、牧场等永远不得被限制、强占、争夺，以及不得非法使用暴力、蔑视。亦不得有新增大小差税等不合理的损害以及有违之举。此外，察罕诺们汗所属寺院和僧俗百姓的衣食住行永久维持原状，一如往昔，使其无所畏惧地照旧管理。尤其该察罕诺们汗管家被前世察罕诺们汗从小惠予培养，而该管家也殷勤服侍前世，因此，任用其为执掌政教两法之管家。之后达赖洪台吉颁给该管家“额尔德尼额津囊索”的名号。此外，此辈察罕诺们汗亦照旧任用其为管家，管理其僧侣及蒙藏部落。尤其在木猪年（1695年），对新建的金光灵塔赡洲一严，即为了祭奠五世达赖喇嘛而所建之其肉身灵塔为主的所依等，在举行开光仪式时，作为察罕诺们汗使者，该管家在诸北方人（按：居住北方的蒙古人）之前送礼庆贺等，使开光典礼显得格外吉祥圆满。为此，噶丹颇章曾赐予该管家“第巴戴青囊索”的名号。特此强调除察罕诺们汗本人外，其他大小僧俗官员不得向该总管及其亲属征收不合理的杂税等，切勿做丝毫有损于其利益和有违上述命令等引起不安之事。对于照规办理者，祈请今生来世福祉。该文书写于依《时轮》计时以梵语为瓦禾巴纳亚年（bhahudhanya），依此雪岭环抱之疆域称为支芒年，依文殊大皇帝之国度称为戊寅年，依天干为土虎年（1698年）九月上旬于哲蚌寺。
二、文书及其相关内容的解读和分析
1.文书内容和装帧形式
（1）文书内容：通过对六世达赖喇嘛文书原文的解读和分析，我们可以了解到这是一封第六世达赖喇嘛就让察罕诺们汗照旧管理其所属寺院和部落等事致喀尔喀、厄鲁特四部以及青海湖畔等地区大小僧俗群众之文书。该文书主要谈及以下两个部分：
1）从察罕诺们汗的转世起源——本生传谈起，到一世拉莫•措尼嘉措（ལ་མོ་ཚོགས་གཉིས་རྒྱ་མཚོ）遵从三世达赖喇嘛意旨，赴青海蒙古地区传教，住持阿噶尔寺，受到蒙古族土默特部火落赤的供养，并逐渐被尊为青海蒙古诸部共同上师。尤其是出生于青海蒙古土默特家族的二世察罕诺们汗有调停喀尔喀和卫拉特两部纷争以及饶益他人的伟大功绩，被两部尊为金刚上师（རིགས་ཀྱི་བདག་པོ），并且获得了“伊拉古克三察罕诺们汗”（ཡི་ལ་ཨུ་སན་ཆ་གན་ནོ་མོན་ཁང་སྐུ་ཕྲེང་གསུམ་པ）名号。
2）第三世察罕诺们汗对一切佛教众生、达赖洪台吉及其子丹增巴图尔洪台吉、达赖戴青等青海蒙古同胞有恩，六世达赖喇嘛对五世达赖喇嘛所赐“阿其图额凑甘察罕诺们汗”（ཨ་ཆི་ཐུ་ཨེ་ཆི་གེ་ཆ་གན་ནོ་མོན་ཁང）名号及三份文书复核印鉴，照旧让察罕诺们汗管理其所属寺院和部落，任何人不能争夺、强占其下属寺院及部落，而且不能向它们征税。此外，六世达赖喇嘛还对顾始汗之子达赖洪台吉和噶丹颇章曾向察罕诺们汗管家分别授予“额尔德尼额江囊索”（ཨེར་ཏེ་ནི་ཨུས་ཇིང་ནང་སོ）及“第巴戴青囊索”（སྡེ་པ་དའི་ཆིང་ནང་སོ）名号给予重视和支持，除察罕诺们汗本人外，其他任何人不得向该管家及其亲属征收不合理的杂税等事宜。
（2）文书装帧形式：文书采用丝织质地，卷轴装，为藏蒙文合璧，墨书。高683、宽60厘米。文书题头处有梵文及其藏音转写（སྔགས་ཡིག）、藏文和蒙文三种文字，压题章是刻有“班杂达拉”（བཛྲ་དྷ་ར）八思巴文之印。文书顶部有三尊上师像：中间为宗喀巴，根据图像特征，可以判断，右为五世达赖喇嘛，左为四世班禅。末尾钤有清朝顺治皇帝赐给五世达赖喇嘛的藏满汉文合璧封印。文书底部有三尊护法神像：中间为吉祥天母（དཔལ་ལྡན་ལྷ་མོ），右为乃穷护法神（གནས་ཆུང་ཆོས་སྐྱོང），左为婆罗门大黑天（མགོན་པོ་བྲམ་ཟེ）。
2.察罕诺们汗及其特殊地位
（1）三世察罕诺们汗所受封号及历史地位
据《安多政教史》（མདོ་སྨད་ཆོས་འབྱུང）记载，一世察罕诺们汗出生于西藏卫地拉莫（ཡུལ་དབུས་ལ་མོ）地方，在才尔赛（ཚེར་གསེབ）出家为僧。他在哲蚌寺、下密院（རྒྱུད་སྨད་གྲྭ་ཚང）学习显密乘，遂成为一位大学者。在下密院担任喇嘛翁则师（དབུ་མཛད）时，遵从三世达赖喇嘛意旨，1581年４赴安多地区传教，住持阿噶尔香曲林寺（རྔ་སྒར་བྱང་ཆུབ་གླིང），受到蒙古族土默特部火落赤的供养５，逐渐被尊为青海蒙古诸部共同上师。因为出生于西藏达孜县拉莫（ལ་མོ）地方，也叫拉莫活佛。青海蒙古土默特家族出生的二世察罕诺们汗有调停喀尔喀和卫拉特两部纷争以及饶益他人的伟大功绩，被两部尊为金刚上师，并且获得了“察罕诺们汗”名号。然而，五世达赖喇嘛和六世达赖喇嘛所授予文书中关于顾实汗所封“察罕诺们汗”及“伊拉古克三察罕诺们汗”名号的名称不同，即在不同的文书中出现了同一时期颁发两个不同的名号，根据文书分析６，这两个封号均授予二世拉莫•洛追嘉措（ལ་མོ་བློ་གྲོས་རྒྱ་མཚོ）平息喀尔喀七部（ཁལ་ཁ་ཚོ་པ་བདུན）和卫拉特四部（ཨོ་རོད་ཚོ་པ་བཞི）间的战乱之后７，1637年顾实汗和左翼巴图尔洪台吉消灭却图汗之前，正如陈庆英先生所说，二世察罕诺们汗•洛追嘉措“1631年进藏拜谒五世达赖喇嘛，五世达赖曾命他去调解喀尔喀七部和卫拉特四部之间的冲突，取得成功后获得察罕诺们汗的称号。” ８可见这两个名号应该颁发于1636年至1637年间。至于哪一个名号是在先颁发，笔者认为“察罕诺们汗”名号在先颁发，因为按惯例，名号内容是逐渐增加的，即先有“察罕诺们汗”名号，之后再增加“伊拉古克三”，从而有了“伊拉古克三察罕诺们汗”名号。总之，自顾实汗授察罕诺们汗名号起，人们称历辈拉莫转世活佛为“察罕诺们汗” （意为白色的法王），此后这一封号为其历辈转世活佛所世袭。
文书载，第三世察罕诺们汗曾受到过五世达赖喇嘛所赐“阿其图额茨格察罕诺们汗” （ཨ་ཆི་ཐུ་ཨེ་ཆི་གེ་ཆ་གན་ནོ་མོན་ཁང）（这是查核原书第271页的名号，请作者再核实，确保名号拼写无误，若与文书中拼写不一致，请加注释进行说明）名号及三份文书，关于阿其图额茨格察罕诺们汗名号，《安多政教史》及其影响的后期史料中认为是由七世达赖喇嘛所封９。然而，笔者认为这种说法是不正确的，因为该文书、1692年和1695年五世达赖喇嘛授予三世察罕诺们汗的文书中说该名号是由五世达赖喇嘛所授，即后两者文书是由第巴桑杰嘉措以五世达赖喇嘛名义授予的。由此可断定“阿其图额茨格察罕诺们汗”名号是1692年由第巴桑杰嘉措以五世达赖喇嘛名义颁发，而且从颁发该名号的文书中也能够得到证实10。此外，通过相关文书分析，上述五世达赖喇嘛所赐三份文书确实存在，应该是五世达赖喇嘛于公元1683年、1692年和1695年分别颁给三世察罕诺们汗之文书，现存于青海省博物馆。然而，通过文书颁发年代考证，能够了解这三份文书实际上是当时第巴桑杰嘉措在五世达赖喇嘛匿丧期间（1682－1697年），以五世达赖喇嘛的名义赐给三世察罕诺们汗的。相关文书还记载，三世察罕诺们汗不仅获得过清康熙皇帝的诏书，而且还从第五、六、七世达赖喇嘛，第巴•桑杰嘉措，以及顾实汗子孙拉藏汗（ལྷ་བཟང་ཁང）、达赖洪台吉（ད་ལའི་ཧོང་ཐའི་ཇི）、巴图尔台吉亲王（བཱ་ཐུར་ཐའི་ཇི་ཆིང་ཝང）和噶丹额德尼吉囊（དགའ་ལྡན་ཨེར་ཏེ་ནི་ཇུ་ནང）等蒙藏政教首领获得了封号及文书11。 为什么当时清朝中央政府及蒙藏政教首领如此重视察罕诺们汗而连续给他如此多的文书和封号呢？以下通过察罕诺们汗当时的部落背景、教派背景进行分析：
1）察罕诺们汗的部落及政权
察罕诺们汗作为青海蒙古诸部的共同上师，在青海蒙藏地区有三座主寺及其属寺四十余座；同时还拥有属民部落（ལྷ་སྡེ）和广泛的教民（ཆོས་སྡེ），包括今青海海北达如玉（མདའ་བཞི）为主的历史上的尖扎和芒、巴、夏（མང་འབའ་བྱ）地区的大部分部落，以及化隆（དཔའ་ལུང）、贵德（ཁྲི་ཀ）等地的部分部落。关于属民部落或拉德，在《藏汉大词典》中解释为“寺庙部众，旧社会由各寺庙领主所管百姓。”12这种佛教寺院直接管辖百姓的制度，起源于吐蕃赞普赤松德赞以平民供养僧人的规定，在西藏佛教后弘期已普遍实行。元朝统一西藏后，经帝师八思巴等宗教首领的协助，通过政府对这一制度进行确认。《汉藏史集》（རྒྱ་བོད་ཡིག་ཚང་ཆེན་མོ）记载，“按照规定建立的万户（ཁྲི་དཔོན），都要划出六个千户（སྟོང་དཔོན）作为寺庙部众”13，这就使得元代西藏佛教寺院占有的人口达到总人口的一半以上。从帝师贡噶坚赞贝桑布（ཏི་ཤྲི་ཀུན་དགའ་རྒྱལ་མཚན་དཔལ་བཟང་པོ）的法旨看，拉德是专门为佛教寺院和僧人提供供养和劳役的人口，以保证佛教寺院为皇帝祝延圣寿、服侍僧伽佛殿等从事宗教活动，拉德不受元朝官员和世俗领主的管辖，不向政府承担赋税14。此时的察罕诺们汗的拉德——达如玉部落也不例外，是专门为其寺院和僧人提供供养和劳役的部落。
如今的达如玉部落是1637年顾实汗所献部落的基础上形成的。相关文书中记载，“自火牛年属于察罕诺们汗所有部落予以照旧，任何人不得争执和滋事，使其安乐居住。” 15该文书是木马年（1654年）顾实汗授予二世察罕诺们汗的，其中所提火牛年即是顾实汗授察罕诺们汗部落的1637年，可见，当时顾实汗授予了察罕诺们汗村庄、部落。
察罕诺们汗属民部落本在不同的地域，因察罕诺们汗的缘故而组合到一起，经过长时期各部落的相继汇入才形成了现今的规模。尤其雍正初年，清朝按当时在青海蒙古诸部实行的盟旗制度，将该部落单编为一旗——察罕诺们汗旗（也叫喇嘛旗，藏语为达玉，意为四个佐领），与青海蒙古一同编入二十九旗，并且封三世察罕诺们汗为扎萨克喇嘛，管理察罕诺们汗旗。这说明察罕诺们汗本人既是一个活佛，又是清朝所封的一个封建领袖，具有与世俗蒙古头人同样的身份，同时还掌握着由蒙藏部落组成的察罕诺们汗旗的政教管辖权。因此，历辈察罕诺们汗在其所属喇嘛旗建立的行政体制是典型的区域性政教合一制度。历辈察罕诺们汗还在辖区内设管家囊索（后称为阿克文博ཨ་ཁུ་དབོན་པོ）、千户、图萨拉克齐（ཐུ་ས་ལག་ཆི）等头人代替他执行权力。19世纪初，随着近代史上发生的青海黄河南藏族部落北迁的活动，该部落从黄河以南迁到黄河以北，即今青海省海北州（མཚོ་བྱང་ཁུལ）海晏县（མདའ་བཞི་རྫོང）境内。直到民主改革前，察罕诺们汗在其所属喇嘛旗建立区域性的政教合一制度行使政教权力16。
正如文书记载，拉莫•措尼嘉措“遵从三世达赖喇嘛索南嘉措意旨，赴安多地区进行讲经传法、造福利民等许多善举，并成为蒙古土默特王（ཐུ་མེད་རྒྱལ་པོ）火落赤（ཧོ་ལོ་ཆི）等成吉思汗众多后裔臣民百姓之上师。”即三世达赖喇嘛索南嘉措应青海蒙古恳请，派拉莫•措尼嘉措到安多地区替他传教，说明察罕诺们汗在青海蒙藏地区传教的身份是由三世达赖喇嘛所赐。之后，出生于青海蒙古土默特家族的二世察罕诺们汗•洛追嘉措奉五世达赖之命曾去调解喀尔喀七部和卫拉特四部之间的冲突，取得成功后获察罕诺们汗的称号17。该名号是顾始汗所授。又在1637年顾实汗消灭却图汗后，尊二世察罕诺们汗为供施处，授予了一大批农牧业区的村庄和部落18。 可见，顾实汗尊二世察罕诺们汗为供施处，并向二世察罕诺们汗既封名号又授部落，说明顾实汗一开始给他赋予了特殊的身份和地位。与此同时，顾实汗在青海消灭却图汗（ཆོག་ཐུ）后，他的八个儿子率部控制并驻牧青海，对察罕诺们汗也是无比敬重和献礼拥戴。1645年顾实汗与格鲁派上层人士一同灭藏巴汗（གཙང་པ་རྒྱལ་པོ）政权，在西藏建立噶丹颇章（དགའ་ལྡན་ཕོ་བྲང）政权。次年火狗年（1646年），二世察罕诺们汗在青海黄河南尖扎（གཅན་ཚ）创建古鲁殊胜寺（འགུར་རྣམ་རྒྱལ་གླིང）19。继顾实汗之后，其子孙承继传统，又将二世察罕诺们汗的转世拉莫•阿旺洛桑丹贝坚赞尊崇为供施处，对其礼敬有加，拥戴他成为青海蒙古诸部的共同上师。三世察罕诺们汗先后从顾实汗子孙达赖洪台吉、拉藏汗、巴图尔台吉亲王和噶丹额德尼吉囊等蒙古首领先后从获得了名号及文书。由此看来，察罕诺们汗在青海蒙藏地区的身份和地位是由三世达赖喇嘛和顾实汗及其子孙授予的。
鉴于察罕诺们汗在青海蒙藏地区的影响力，第巴桑杰嘉措也对其倍加重视，先后以五世达赖喇嘛名义向三世察罕诺们汗赐名号及三份文书，并让六世达赖喇嘛仓央嘉措在坐床后的第二年，即1698年向三世察罕诺们汗授予文书，对五世达赖喇嘛以往给三世察罕诺们汗所赐名号及特权予以复核印鉴。当时处于多事之秋的第巴及其领导的噶丹颇章政权，急切需要青海蒙古王公的支持。正如五世达赖喇嘛所说：“彼处（青海）是汉、藏、蒙三者会集的要冲之地。现在不同于帕摩主巴的时代，也不同于藏巴汗等时代，戴黄帽者的教派之所以能同北方的施主们接近，关键在于青海地方的安宁。”20可见，当时由于特殊的历史背景，青海蒙古施主对格鲁派及其政权噶丹颇章来说至关重要。因此，加强作为青海蒙古诸部共同上师三世察罕诺们汗的地位，从而发挥他在青海蒙藏地区的影响力和作用，这就是第巴桑杰嘉措以五世达赖喇嘛名义给三世察罕诺们汗名号及文书的用意，同时也可以从中了解三世察罕诺们汗当时在青海蒙藏地区所享有的威信。
2）察罕诺们汗的教派背景及使命
察罕诺们汗作为格鲁派在青海蒙古地区的传播者和青海蒙古诸部上师，在西藏噶丹颇章政府与青海蒙古首领及其蒙藏部落中的作用是不可忽视的。青海曾是藏传佛教传入蒙古的起步之地，到明末，三世达赖喇嘛与蒙古俺达汗在青海的会晤，青海地区的蒙古、藏族等百姓从此开始普遍信奉藏传佛教格鲁派。格鲁派以青海为基地，逐渐传入蒙古各地。尤其清初顾实汗子孙占据青海，青海更是成为传播藏传佛教及其弘扬之地，因此，许多卫藏活佛及高僧被派到蒙古和青海地区传教。一世察罕诺们汗是其中典型的一个例子，他作为哲蚌寺的大学者、喇嘛翁则师（相当于副堪布），遵从三世达赖喇嘛意旨，赴青海蒙古地区传教，从此历史赋予了他这个使命和重任。同样，出生于蒙古土默特家族的拉莫二世洛追嘉措和卓尼金巴达吉（ཅོ་ནེ་སྤྱིན་པ་དར་རྒྱས），平息了喀尔咯七部和卫拉特四部之间长期纷争不断的战乱。由于他们有功于两部的调停议和，顾实汗封拉莫•洛追嘉措为“察罕诺们汗”名号，而封卓尼•金巴达吉为“瓦齐尔达喇”（ རྡོ་རྗེ་འཆང་། 金刚持之意）名号。从此，喀尔喀和卫拉特两部百姓对其无比敬重21。关于卓尼金巴达吉，《安多政教史》记载，他曾被选认为达赖喇嘛的代表，派往蒙古地区弘法，被擦哈尔和额鲁特等王公尊为上师，并被授予“瓦齐尔达喇”（ཨོ་ཆོར་དྡྷཱ་ར）呼图克图名号及印信。1637年顾实汗率军在青海消灭却图汗后，应顾实汗恳请他赴青海湖畔，一同前往卫地云云22。 显然，卓尼金巴达吉在顾实汗和格鲁派的关系中具有非常重要的作用。同样，察罕诺们汗在顾实汗和格鲁派的关系中的作用也有过之而无不及，正如文书记载，“铁羊年（1631年），察罕诺们汗赴拉萨（ལྷ་ས）向大昭寺（གཙུག་ལག་ཁང）释迦牟尼佛、三大寺等殊胜供养处，供奉汉蒙地区的征集品等丰厚贡物。”对此陈庆英先生曾作如下评述：二世察罕诺们汗•洛追嘉措于“1631年进藏拜谒五世达赖喇嘛，五世达赖曾命他去调解喀尔喀七部和卫拉特四部之间的冲突，取得成功后获察罕诺们汗的称号。”23这不仅说明了二世察罕诺们汗调解喀尔喀和卫拉特之间战乱的年代，而且还进一步说明了这时候他成为蒙古各部战乱中的调解者，以及格鲁派和蒙古联系的桥梁。此外，正如上述，1637年顾实汗和巴图尔洪台吉消灭却图汗后，尊二世察罕诺们汗为供施处，献了一大批农牧业区的村庄和部落24。 可见，二世拉莫•洛追嘉措不仅在当时调解卫拉特和喀尔喀之间的战事中起到了重要作用，而且在顾实汗消灭却图汗的过程中还发挥了一定的作用。同时，毋庸置疑他与卓尼金巴达吉一样在顾实汗和格鲁派的关系中也可能起到了一些连接和推动作用。
总之，察罕诺们汗的历史使命是在青海蒙古地区推广格鲁派信仰，以及扶持和弘扬格鲁派教法。正如文书所载，二世察罕诺们汗“诚心调停黄教各施主之间的矛盾，使蒙古喀尔喀和卫拉特两部和睦相处，持续扶持佛法”等等。同时也是专门代表达赖喇嘛与蒙古各部王公联络，成为蒙藏首领之间的一座特殊桥梁。此外，在西藏地方和青海蒙古地区拥有双重身份的察罕诺们汗在清中央王朝对蒙藏部落所实行的政策中也发挥了很重要的作用，即积极推动了清王朝通过宗教人士加强对广大蒙藏地区的控制和影响的政策，从而实现了朝廷期望的“兴黄教，以安众蒙古”的目标。这从1705年康熙皇帝给三世察罕诺们汗封“札萨克喇嘛（ཇ་སག་བླ་མ）”名号25和黄色诏书，以及三世察罕诺们汗获得清乾隆六十年间（1795年）青海办事大臣奉转乾隆皇帝关于乾隆五十九年（1794年）照新制寻找历辈察罕诺门汗转世灵童之谕旨26等中能够得到证实，也可知察罕诺们汗当时在青海诸台吉和卫藏僧俗首领中的影响和作用。因此，当时清朝中央政府及蒙藏政教首领连续给察罕诺们汗如此多的文书和封号是不足为奇的。
此外，察罕诺们汗对格鲁派来说，是经济上的资助者、支持人。由于他在青海拥有如此多的蒙藏信徒及其供养和布施，其历辈活佛一向为格鲁派三大寺赐金供斋，做大布施。文书记载，三世察罕诺们，“近日”又作为北方蒙古人向会供法会供百供之首等，以表对甘丹颇章的忠心。1695年，举行为祭奠五世达赖喇嘛而所建之其肉身灵塔为主的所依等开光仪式时，察罕诺们汗派管家又在诸北方蒙古人之前送礼庆贺，使开光典礼显得格外吉祥圆满等等。而这一祭奠和开光仪式，是拉萨二月会供法会（ཚོགས་མཆོད་ཆེན་མོ）（俗称传小召）的开端，可见三世察罕诺们汗对这一法会的设立起了重要的作用。史料还记载，三世察罕诺们汗先后五次赴卫藏，所献的供养和布施极丰。最后一次时，向参加神变大祈愿法会（ཆོ་འཕྲུལ་སྨོན་ལམ་ཆེན་མོ）的每个僧侣，一天之中布施了黄金一钱、白银一两、缎子半方，人们称这次布施为“拉摩（莫）大布施”（ལ་མོ་འགྱེད་ཆེན）等等27。 三世察罕诺们汗先后从卫藏等地迎请到了“观世音菩萨像、第巴吉雪巴所供的主尊宗喀巴大师像（宗喀巴曾亲自说过这尊很像自己）、在布达拉宫中的度母像、弥勒像、红檀香木制成的与人一样高的观音菩萨像等珍贵佛像三百余尊，被称为拉莫德庆寺（ལ་མོ་བདེ་ཆེན་དགོན）的佛像大宝库，名扬四方。”28为此，其主寺拉莫德庆法伦寺享有“拉莫佛像之库”的美称。
总而言之，从历辈察罕诺们汗向格鲁派活佛达赖喇嘛、班禅额尔德尼，以及拉萨大昭寺、三大寺等敬奉的丰厚贡物，能够看到当时他已成为格鲁派的经济上的支持者。
（2）察罕诺们汗管家“囊索”及其相关历史
文书中提到，察罕诺们汗管家被二世察罕诺们汗从小惠予培养，而该管家也对其殷勤服侍，因此，被任用为执掌政教两法之管家。之后达赖洪台吉颁给该管家“额尔德尼额津囊索”的名号。三世察罕诺们汗亦照旧任用其为管家，管理其僧侣及蒙藏部落。另记，木猪年（1695年），为了祭奠五世达赖喇嘛而所建之其肉身灵塔为主的所依等，在举行开光仪式时，作为察罕诺们汗使者，该管家在诸北方蒙古人之前送礼庆贺等，使开光典礼显得格外吉祥圆满。为此，五世达赖喇嘛曾赐予该管家“第巴戴青囊索”的名号。然而通过年代考证，能够了解该名号实际上是第巴桑结嘉措在五世达赖喇嘛匿丧期间以其名义给予察罕诺们汗管家的。以上蒙藏首领向藏区大活佛管家授予“囊索”名号的出现，说明当时根据藏区地方政教合一制度的特殊需要，囊索还被作为一个名号，颁给大活佛的管家（ཕྱག་མཛོད）和近侍。同时，这不仅能够说明察罕诺们汗在蒙藏首领中享有很大的名望和极高的威信，而且还能了解当时察罕诺们汗在青海蒙藏地区所拥有的特权。此外，第巴戴青囊索作为二世和三世察罕诺们汗管家，既服侍活佛，又替活佛管理蒙藏部落、寺庙等政教事务；同时还作为察罕诺们汗的使者，常赴卫藏进行供奉和布施等，能够看到他作为察罕诺们汗管家，在噶丹颇章和察罕诺们汗之间发挥着重要的作用。
据记载，察罕诺们汗管家戴青囊索为尖扎头人本义亥嘉（འབུམ་ཡག་རྒྱལ）之曾孙在三世察罕诺们汗时期，其前世管家戴青囊索再三地邀请直合干巴尊者（གྲགས་རྒན་པ）29担任三世察罕诺们汗的经师，于是师徒二人于铁猴年（1680年）末，一同从拉萨启程返回故里。 “水狗年（1682年），由岱青囊索承担功德主之责，用古尔寺的全部积蓄从芒、巴、夏三地、巴那亥三部（སྦྲ་ནག་ཁ་གསུམ）、本加五居部（འབུམ་རྒྱལ་བུ་རྒྱུད）、巴燕（བ་ཡན）等诸地征集的僧差，建立了拉摩德庆曲林（ལ་མོ་བདེ་ཆེན་ཆོས་གླིང），即德庆寺。”30由此可见，作为第二、三世察罕诺们汗活佛的管家，戴青囊索对拉莫德庆寺的修建、僧差的征集以及对三世察罕诺门汗活佛的栽培等事宜做出了不可磨灭的贡献。因为该管家当时如此劳苦功高，遂成为管理察罕诺们汗所辖寺庙和部落政教事务之有权人士。此后的历辈察罕诺们汗管家虽没有被赐予“囊索”头衔，但按惯例，仍是“文博”（དབོན་པོ）管理该部落。直到20世纪初，历代管家替活佛掌控其辖区内的政教事务。20世纪初在达玉部落中虽设立特萨拉齐31 和千户32等实职官位，但是管家的权力仍然很大，其卸任管家职务后，仍然到拉莫香火庄芒、巴、夏三地之乌尔盖（ཨུ་རྒེ། 即拉莫官邸）属部负责管家事务33。
3.关于达赖洪台吉
文书提到，在达赖洪台吉去世时，三世察罕诺们汗•阿旺洛桑丹贝坚赞按密法做了往生（འཕོ་བ་གསལ་འདེབས）、灌顶（དབང་བསྐུར）、指路（ལམ་བསྟན）及火化等，对丹增巴图尔洪台吉、达赖岱青两位为主的蒙古同胞们深有恩重等等。关于多尔济达赖洪台吉，史书称顾实汗第二子或第六子等说法互不一致，而且其子孙排行、多寡，以及名字也说法不一。然而，《蒙古册府》记载，该达赖洪台吉为顾实汗二儿子多尔济达赖洪台吉，也称额尔德尼达赖洪台吉（ ད་ལའི་ཧོང་ཐའི་ཇི）、达赖巴图尔（ད་ལའི་བཱ་ཐུར）。而且上述丹增巴图尔洪台吉（བསྟན་འཛིན་བཱ་ཐུར་ཧོང་ཐའི་ཇི）、达赖岱青洪台吉（ད་ལའི་དའི་ཆིང་ཧོང་ཐའི་ཇི）两位为多尔济达赖洪台吉之子34。 由于该书籍与此文书内容相同，并且该文书又是当时的历史记载，因此，笔者认为，《蒙古册府》中的说法应当是权威和属实的。据史料记载，顾实汗任命多尔济达赖洪台吉总管青海诸台吉，1658年五世达赖喇嘛赐多尔济 “达赖洪台吉”称号35。他实际上是和硕特汗廷的副汗，统辖青海诸游牧封地。在达赖洪台吉时期，五世达赖喇嘛派人到青海为诸台吉划分牧地，分成了左、右翼，而且右翼长一直由多尔济达赖洪台吉一系担任。在西藏的顾实汗大儿子达延汗去世后，多尔济达赖洪台吉在拉萨行使汗权。但是多尔济没有即汗位，只是代行汗权，类似摄政王。等达赖汗即位后，多尔济达赖洪台吉回青海“钤辖其部属。”他善治卫拉特诸部，据说，噶尔丹汗（དགའ་ལྡན）赞称“谁说达赖洪台吉不及顾实汗。”达赖洪台吉逝世于1690年。雍正初年，清朝在青海蒙古诸部实行盟旗制度时，将其部编入29旗，为西后旗，在今青海省海西蒙古族藏族自治州（མཚོ་ནུབ་སོག་རིགས་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ）36。雍正三年（1725年），该旗台吉衮楚克达什（ཐའེ་ཇི་དཀོན་མཆོག་བཀྲ་ཤིས）袭扎萨克多罗郡王，为顾实汗第六子37多尔济达赖洪台吉之元孙。同年，入京觐见雍正皇帝，颇受礼遇。清乾隆初期，衮楚克达什在都兰寺倡建四合院王府，俗称“王爷庙”。从此，右翼王公台吉相继在都兰寺（གཏེར་ལམ་དགོན）设置行署，故该寺成为青海右翼蒙古的政教中心和各旗互市之所。衮楚克达什还修缮都兰寺。清乾隆四十四年（公元1779年），六世班禅洛桑班丹益希在去京途中曾驻锡都兰寺38。
结论
三世察罕诺们汗为青海地区较大的藏传佛教转世活佛，也是在蒙藏关系史上不可忽视的一位重要人物。通过该文书分析，不仅能够补充和完善历辈察罕诺们汗传记及其相关历史资料，还能够分析和解决其中存在的问题、异议。此外，从三世察罕诺们汗所受文书及封号，能够了解当时清朝中央、藏区各大活佛和蒙藏首领对札萨克喇嘛察罕诺们汗的高度重视，及其在青海蒙藏地区地位极其之高。尤其第巴桑杰嘉措以达赖喇嘛名义加强三世察罕诺们汗的地位，而发挥他在青海蒙藏地区的影响力和作用，更加能够说明作为格鲁派与蒙古各部王公之间的特殊桥梁——三世察罕诺们汗在当时青海蒙藏地区有非凡的号召力。同时还能够发现在西藏地方和青海蒙古地区拥有这双重身份的察罕诺们汗在中央王朝对蒙藏部落所实行的政策中也发挥了很重要的作用，因此，也能够了解当时清朝中央政府及蒙藏政教首领连续给察罕诺们汗如此多的文书和封号的用意。
◆仁青卓玛，女，藏族，中国藏学研究中心博物馆研究部研究馆员。
（本文选自《藏学学刊》2019年01期）
————————————————————
1（1）《ལཱ་མོ་ཚ་ཀན་ནོ་མོན་ཧན་ཧོ་ཐོག་ཐུ་ཚང་གི་རྣམ་པར་ཐར་པ་བཞུགས་སོ》ལ་མོ་ཡོངས་འཛིན་བློ་བཟང་མཁས་གྲུབ་རྒྱ་མཚོ་སོགས་ཀྱིས་མཛད། མཚོ་བྱང་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་མི་རིགས་ཆོས་ལུགས་ལས་དོན་ཅུའུ་དང་ནང་བསྟན་མཐུན་ཚོགས་ནས་པར།(ནང་ཁུལ་གྱི་པར་མ) 1995：255。（2）德布•陈列奥赛著：《夏茸尕布传》，甘肃民族出版社，1996。（3）洲塔等著：《达玉部落历史文化研究》，青海人民出版社，2013。
2仁青卓玛著《结合文告资料研究历辈察罕诺门汗及其相关历史》载《中国藏学》藏文版2012（ 2）：66-92。
3仁青卓玛：《第五世达赖喇嘛颁给三世察罕诺们汗之铁券文书考述》，《西藏大学学报》2018（3）：48-49。
4《1908年青海蒙古左右翼诸头人致察罕诺们汗的铁券文书》，现藏于青海省博物馆。
5智观巴•贡却乎丹巴绕吉著、吴均等译：《安多政教史》，兰州：甘肃民族出版社，1989：256。
6《五世达赖喇嘛授予第三世拉茂活佛名号之文告（1692年）》，见青海省博物馆等编著：《河湟藏珍——藏传佛教文物卷》，2012：166-167。
7仁青卓玛：《第五世达赖喇嘛颁给三世察罕诺们汗之铁券文书考述》，《西藏大学学报》2018（3）：48-49。
8五世达赖喇嘛阿旺洛桑嘉措著、陈庆英等译：《五世达赖喇嘛传》（上），北京：中国藏学出版社，2006：90。
9 བྲག་དགོན་པ་དཀོན་མཆོག་བསྟན་པ་རབ་རྒྱས། མདོ་སྨད་ཆོས་འབྱུང་། ལན་ཀྲོའུ། ཀན་སུའུ་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1987: 271；智观巴•贡却乎丹巴绕吉著、吴均等译：《安多政教史》，1989：258。
10《五世达赖喇嘛授予第三世拉茂活佛名号之文告（1692年）》，见青海省博物馆等编著：《河湟藏珍——藏传佛教文物卷》，2012：166-167。
11青海省博物馆等编著：《河湟藏珍——藏传佛教文物卷》，2012：165-193。
12张怡荪主编：《藏汉大辞典》，北京：民族出版社，1998：3034。
13 དཔལ་འབྱོར་བཟང་པོ། རྒྱ་བོད་ཡིག་ཚང་ཆེན་མོ། ཁྲིན་ཏུའུ། སི་ཁྲོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1985: 271；达仓宗巴•班觉桑布著、陈庆英译：《汉藏史集——贤者喜乐瞻部洲明鉴》，西藏人民出版社，1999：147。
14陈庆英：《夏鲁的元朝帝师法旨》，载《陈庆英学术论文集》（上），北京：中国藏学出版社出版，2006：395-397。
15《法王固始汗授二世察罕诺门汗照旧管理事宜之文告（1653年）》，见青海省博物馆等编著：《河湟藏珍—藏传佛教文物卷》，2012：163。
16仁青卓玛：《结合文告研究历辈拉茂夏茸尕布活佛及其相关历史》，《中国藏学》（藏文版）2012（2）：66-92。
17五世达赖喇嘛阿旺洛桑嘉措著、陈庆英等译：《五世达赖喇嘛传》（上），2006：90。
18 བྲག་དགོན་པ་དཀོན་མཆོག་བསྟན་པ་རབ་རྒྱས། མདོ་སྨད་ཆོས་འབྱུང་། 1987: 269；智观巴•贡却乎丹巴绕吉著、吴均等译：《安多政教史》，甘肃民族出版社，1989：256。
19 བྲག་དགོན་པ་དཀོན་མཆོག་བསྟན་པ་རབ་རྒྱས། མདོ་སྨད་ཆོས་འབྱུང་། 1987: 269；智观巴•贡却乎丹巴绕吉著、吴均等译：《安多政教史》，甘肃民族出版社，1989：256。
20智观巴•贡却乎丹巴绕吉著、吴均等译：《安多政教史》，甘肃民族出版社，1989：48。
21《五世达赖授三世察罕诺门汗照旧管理事宜之文告（1683年）》，青海省博物馆等编著：《河湟藏珍—藏传佛教文物卷》，2012：164。
22 བྲག་དགོན་པ་དཀོན་མཆོག་བསྟན་པ་རབ་རྒྱས། མདོ་སྨད་ཆོས་འབྱུང་། 1987: 652。智观巴•贡却乎丹巴绕吉著、吴均等译：《安多政教史》，甘肃民族出版社，1989：616。
23五世达赖喇嘛阿旺洛桑嘉措著、陈庆英等译：《五世达赖喇嘛传》（上），2006：90。
24 བྲག་དགོན་པ་དཀོན་མཆོག་བསྟན་པ་རབ་རྒྱས། མདོ་སྨད་ཆོས་འབྱུང་།1987: 269；智观巴•贡却乎丹巴绕吉著、吴均等译：《安多政教史》，甘肃民族出版社，1989：256。
25崔永红等主编：《青海通史》，西宁：青海人民出版社，1999：343。
26《青海办事大臣奉转乾隆皇帝关于寻找历辈察罕诺门汗转世灵童谕旨之布告》，青海省博物馆等编著：《河湟藏珍—藏传佛教文物卷》，2012：184。
27智观巴•贡却乎丹巴绕吉著、吴均等译：《安多政教史》，甘肃民族出版社，1989：259。
28《ལཱ་མོ་ཚ་ཀན་ནོ་མོན་ཧན་ཧོ་ཐོག་ཐུ་ཚང་གི་རྣམ་པར་ཐར་པ་བཞུགས་སོ》ལ་མོ་ཡོངས་འཛིན་བློ་བཟང་མཁས་གྲུབ་རྒྱ་མཚོ་སོགས་ཀྱིས་མཛད། མཚོ་བྱང་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་མི་རིགས་ཆོས་ལུགས་ལས་དོན་ཅུའུ་དང་ནང་བསྟན་མཐུན་ཚོགས་ནས་པར།(ནང་ཁུལ་གྱི་པར་མ)1995：255。
29《安多政教史》载，直合干巴尊者又名智华嘉措和阿旺罗桑扎喜，拉莫德钦寺第一任堪布，精通显密乘教理。智观巴•贡却乎丹巴绕吉著、吴均等译：《安多政教史》，甘肃民族出版社，1989：260。
30智观巴•贡却乎丹巴绕吉著、吴均等译：《安多政教史》，甘肃民族出版社，1989：258。
31《ལཱ་མོ་ཚ་ཀན་ནོ་མོན་ཧན་ཧོ་ཐོག་ཐུ་ཚང་གི་རྣམ་པར་ཐར་པ་བཞུགས་སོ》ལ་མོ་ཡོངས་འཛིན་བློ་བཟང་མཁས་གྲུབ་རྒྱ་མཚོ་སོགས་ཀྱིས་མཛད། མཚོ་བྱང་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་མི་རིགས་ཆོས་ལུགས་ལས་དོན་ཅུའུ་དང་ནང་བསྟན་མཐུན་ཚོགས་ནས་པར།(ནང་ཁུལ་གྱི་པར་མ)1995：106。
32《ང་ཡི་མཐོང་ཐོས——ལ་མོ་མདའ་བཞིའི་སྡེ་མང་རྒན་པོའི་ཁ་བརྡ》ལ་མོ་མདའ་བཞིའི་གྲགས་པས་བརྩམས།(ནང་ཁུལ་གྱི་པར་མ) 2013：84。
33《ང་ཡི་མཐོང་ཐོས——ལ་མོ་མདའ་བཞིའི་སྡེ་མང་རྒན་པོའི་ཁ་བརྡ》ལ་མོ་མདའ་བཞིའི་གྲགས་པས་བརྩམས།(ནང་ཁུལ་གྱི་པར་མ) 2013：90。
34智观巴•贡却乎丹巴绕吉著、吴均等译：《安多政教史》，甘肃民族出版社，1989：49。
35五世达赖喇嘛阿旺洛桑嘉措著、陈庆英等译：《五世达赖喇嘛传》（上），2006：316。
36《中国少数民族社会历史调查资料丛刊》修订编辑委员会青海省编辑组：《青海省藏族蒙古族社会历史调查》，北京：民族出版社，2009：134-135。
37《中国少数民族社会历史调查资料丛刊》修订编辑委员会青海省编辑组：《青海省藏族蒙古族社会历史调查》，2009：135 。
38索南达杰：《海西藏传佛教寺志》，西宁：青海民族出版社，2009：30-31。